Diyanet Kütüphanesinin Tarihi Gelişimi

Diyanet Kütüphanesinin bugünlere gelme sürecini kısaca şöyle özetleyebiliriz: Kütüphane hizmetlerinin, Başkanlığın 3 Mart 1924 yılında kuruluşuyla birlikte başladığını söylemek mümkündür. Zira Başkanlıkça, 1928 yılı bütçesinde bir adet “Kütüphane Memuru” kadrosu ihdas edilmek suretiyle kütüphane hizmetlerinin başladığı anlaşılmaktadır. 

Diyanet İşleri Reisliği tarafından kurulan kütüphane gittikçe zenginleşmiş, zamanla Reislik bünyesinde önemli bir fonksiyon icra ederek Reislik hizmetlerine ciddi katkılarda bulunmuştur.  

Şer’iye ve Evkaf Vekâleti Tetkikat ve Telifat-ı İslâmiye Heyeti Kütüphanesinin Diyanet İşleri Reisliğine intikal etmiş olduğu da tahmin edilmektedir. 12 Eylül 1933 tarih ve 206 sayılı Müşavere Heyeti kararında “Reislik Kütüphanesi Yazma Eserler Bölümü”nden söz edilmesi, 1934’te Reislik Kütüphanesi kayıt defterlerinden bahsedilmesi de buna işaret etmektedir. Kaynaklarda kütüphaneden söz edilirken bazen Reislik Kütüphanesi, çoğu kez de Müşavere Heyeti Kütüphanesi şeklinde zikredilmektedir.

Müşavere Heyeti kararlarında, 1934’ten itibaren Heyetin, zaman zaman Reislik Makamına müracaat ederek bazı eserlerin kütüphaneye satın alınmasını talep ettiğini görüyoruz.

Talep edilen kitapların çoğu, bilhassa Müşavere Heyetinin ihtiyaçlarını karşılayacak Arapça temel dinî eserlerdir. Söz konusu eserlerin büyük çoğunluğu başka ülkelerde basılmış olan eserlerdir. Bir Müşavere Heyeti yazısından, ithal edilecek kitaplarla ilgili işlemlerin İstanbul Müftülüğü tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. (21 Haziran 1934 tarih ve 42 sayılı mütalaa)

Başkanlık için zengin bir kütüphane kurma çalışmalarında merhum Ahmet Hamdi Akseki’nin (Diyanet İşleri Başkanlığı görevine başlama tarihi: 30.04.1947, görev bitiş tarihi: 09.01.1951; 4 yıl 8 ay görev yapmıştır.) özel bir gayreti olmuştur. Kuruluşundan itibaren onun bu doğrultudaki çabaları, Riyaset makamına gelmesiyle birlikte daha da yoğunluk kazanmıştır. Ahmet Hamdi Akseki, 3.000 eserden oluşan kendi özel koleksiyonunu da Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesine bağışlamıştır. Bağışlanan eserlerden anlaşılacağı gibi bu özel koleksiyonun, onun Doğu’da-Batı’da yayınlanan İslami eserleri takip ettiğini, bunların önemlilerini hem kendi satın aldığını hem de Başkanlık Kütüphanesine kazandırdığını göstermektedir.

1997 Diyanet verilerine göre Başkanlık Kütüphanesinde dini ve sosyal muhtevalı Türkçe, Osmanlıca, Arapça ve batı dillerinden 60.000 cildi aşan matbu eser ile 5.000’i aşan el yazma eser bulunduğu verilerden anlaşılmaktadır.

Kütüphaneye bilgisayarlı mikrofilm ünitesi kurularak el yazması eserlerin korunması ve halkımızın istifadesine sunulması sağlanmıştır. 11 Ekim 2000 tarihi itibariyle Diyanet kütüphane koleksiyonunda 63.368 adet matbu eser, 5.726 adet el yazması, 1.724 adet süreli yayın, 1.317 adet resmi yayın bulunmaktadır.

Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi 1965’te yayınlanan yönerge ile Derleme ve Yayın Müdürlüğüne bağlanmıştır. 1982’de ise bu müdürlük Dini Yayınlar Dairesi şeklinde yapılandırılınca kütüphane de Kütüphane Şubesi Müdürlüğü olarak bu yapılanma içinde kalmıştır. 2010 yılında yapılmış olan yeni teşkilatlanma ile kütüphane, Dini Yayınlar Genel

Müdürlüğü bünyesinde Süreli Yayınlar ve Kütüphaneler Daire Başkanlığı şeklinde teşkilatlanmıştır.  

Başkanlık merkezi Ankara Kocatepe’de iken oluşturulan yayın külliyatını muhafaza etmek, araştırmacıların, öğrencilerin ve personelin hizmetine sunmak amacıyla 60 kişilik okuma salonuna sahip bir kütüphane kurulmuştur. Kocatepe Şube Kütüphanesi 2016 yılında tadilat ve tefrişatı yapılarak yenilenmiş ve 135 kişilik çalışma alanı oluşturulmuştur. Özellikle eğitim dönemlerinde, öğrenciler ağırlıklı olmak üzere günlük ortalama 100-120 civarında kişi bu kütüphaneden istifade etmektedir.

Diyanet İşleri Başkanlığının Eskişehir Yolu üzerindeki yeni yerine taşınmasıyla birlikte burada da bir kütüphane oluşturulmuştur.

Başkanlık Merkez ve Kocatepe Kütüphanesi Koleksiyonunda bulunan matbu, taşbaskı ve yazma eserlerin, belgeleme, veri analizi, eşleştirme, veri güncelleme, kataloglama ve kütüphane otomasyon sistemi için 27.06.2014 tarihi itibarıyla çalışma başlatılmış ve tamamlanmıştır.

Bu çalışmayla Başkanlık Kütüphanesi koleksiyonunda bulunan yaklaşık 100.000 eserin bibliyografik künyeleri kütüphanecilik standartlarından AACR2 kurallarına ve MARC’ın en güncel versiyonuna uygun olarak elektronik ortamda hazırlanmıştır.

Bu proje kapsamında; Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi Koleksiyonunda bulunan matbu, taşbaskı ve yazma eserler, uluslararası kurallara uygun şekilde kataloglama işleri yapılmıştır. Bununla birlikte kütüphanecilik kuralları doğrultusunda hazırlanan veriler, kütüphane otomasyon sistemine aktarılarak, açık raf sistemine göre kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

Başkanlık kütüphaneleri; lisans, yüksek lisans, doktora öğrencileriyle, araştırmacılara uluslararası standartlarda hizmet verecek zengin bir donanım ve koleksiyon ile hizmet vermektedir.

Diyanet İşleri Başkalığı Merkez kampüsünde müstakil bir binada 5 katlı olarak planlanan yeni kütüphane 26 Temmuz 2017 tarihinde hizmete açılmıştır. Zemin, 1 ve 2. katlarda özel çalışma odaları, sunum odaları, farklı dillerde yazılan eserler dâhil Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in hayatını anlatan eserlerin yer aldığı özel bölüm, konferans salonu, çalışma ve okuma salonları bulunmaktadır. 3. kat ise nadir eserlerin yer aldığı bölümdür. Ayrıca arşiv katı da bulunmaktadır.  

Kütüphane genel koleksiyonunu oluşturan kitaplar, DEWEY Onlu Sınıflama Sistemine (DDC) göre tasnif edilmiştir ve eserler açık raf sistemiyle okuyuculara sunulmaktadır. Kütüphane girişindeki bilgi kiosku ve kütüphanedeki bilgisayarlardan, web sitesi (kutuphane.diyanet.gov.tr) üzerinden katalog tarama yapılabilmektedir.

Kütüphane açık raf sistemine uygun olarak hizmet vermekte ve 300 kişi çalışabilmektedir.